ویتامین B12 یا کوبالامین یک ویتامین حساس و مهم برای بدن است. این ویتامین برای تکثیر سلولی(خونسازی) و عملکرد سیستم عصبی ضروری است. این ویتامین بسیار حساس قابلیت تحمل نور، حرارت و مواد اسیدی و قلیایی را ندارد. باکتری‌های تولیدکننده B12در دستگاه گوارش انسان، از دهان و لثه و حلق تا روده بزرگ، زندگی می‌کنند. ویتامین در منابع حیوانی مانند جگر، شیر، پنیر و تخم مرغ وجود دارد و دارای ۴ درصد کبالت است. کمبود آن منجر به بیماری کم‌خونی وخیم و غیرطبیعی‌شدن گویچه‌های قرمز خون می‌شود.
نقش ویتامین B12 در بدن
این ویتامین در تولید سلول‌های بدن نقش دارد و وظیفه آن همانند اسیدفولیک، شرکت در همانندسازی ژن‌های هسته سلول است. تکثیر سلول‌ها در بافت عصبی ( تولید رشته‌های عصبی این بافت) و دستگاه گوارش و مغز استخوان به خاطر حضور این ویتامین است.
چرخه جذب ویتامین B12
ویتامین B12 موجود در غذا پس از ورود به بدن ابتدا با پروتئینی به نام «هاپتوکورین» Haptocorrin (فاکتورR یا ترانس کوبالامین یک) ترشح شده از غدد بزاقی پیوند می‌شود. «هاپتوکورین» با درست‌کردن یک کمپلکس با این ویتامین از هدررفت آن توسط اسید معده جلوگیری می‌کند. سلول‌های جداری معده پروتئینی به اسم «اینترینسیک فاکتور» یا فاکتور داخلی را می‌سازند.
وقتی که «هاپتوکورین~ویتامین B12» کمپلکس وارد روده کوچک می‌شود، آنزیم پانکراس هاپتوکورین را حل می‌کند و ویتامین B12 را آزاد می‌کند. آنگاه ویتامین B12 با فاکتور داخلی پیوند شده و به بخش انتهایی روده‌کوچک (ایلئوم) می‌روند. در قسمت انتهایی ایلئوم کمپلکس فاکتور داخلی + ویتامین B12 با انتقال فعال (اندوسیتوز) وارد سلول‌های جدار روده می‌شود. در داخل سلول‌ها ویتامین B12 از فاکتور داخلی جدا می‌شود و به پروتئین دیگری بنام ترانس کوبالامین دو متصل می‌شود . ترکیب این دو از روده به کبد منتقل می‌شود.
عوامل کمبود ویتامین B12
براساس کتاب فیزیولوژی گایتون شایع‌ترین دلیل کمبود ویتامین B12 در حقیقت نه کمبود آن در غذا بلکه اختلال در سنتز فاکتور داخلی توسط معده است. ترکیب این فاکتور با ویتامین B12، باعث جذب آن در ایلئوم ( قسمتی از روده کوچک )می‌شود. بیماری‌های مختلف معدی مانند گاستریت‌های مزمن (تورم مزمن معده) و آتروفیک (کم‌خونی پرنیشیوز)، اعمال جراحی برداشتن کامل یا بخشی از معده، باعث عدم ترشح فاکتور داخلی گشته و کمبود ویتامین B12 را نیز به‌دنبال دارند. کمبود ویتامین B12 می‌تواند موجب کم‌خونی، احساس‌ضعف، افسردگی، زخم دهان و زبان، اختلالات روحی، کاهش حافظه، کاهش وزن، اختلال در راه‌رفتن و بوی‌بد دهان شود.
ویتامین B12 در کبد ذخیره می‌شود و اگر فرد سال‌های متمادی از این ویتامین استفاده نکند کمبودی در بدنش ایجاد نمی‌شود. گیاه‌خواران در تامین ویتامین B12 با مشکل مواجه هستند. افراد مسن با استفاده بیش از حد از ملین‌ها با کمبود این ویتامین در بدنشان روبه رو می‌شوند. وجود این ویتامین در بدن کودکان و سالمندان اهمیت زیادی دارد و ممکن است عدم وجود این ماده در بدن آنها موجب عدم جذب مواد مغذی دیگر شود.
کمبود B12 در چه کسانی بروز می کند؟
کمبود B12 در افرادی که رژیم گیاهی صرف دارند و شیر و تخم مرغ نمی‌خورند، بروز می‌کند زیرا B12 فقط در منابع غذایی حیوانی موجود است. در افراد کهنسال که ترشح اسید معده و فاکتور داخلی کاهش می‌یابد، کمبود B12 عارض می‌شود، در واقع رنگ‌زرد چهره، زبان سرخ و ناتوانی‌های عصبی را در نتیجه این کمبود می‌دانند.